به گزارش روابط عمومی بیمارستان امام خمینی(ره) استهبان، همزمان با روز جهانی ایمنی بیمار و انتخاب شعار "ایمنی دارویی" توسط سازمان بهداشت جهانی در سال 2022 برای این روز؛ عوامل موثر بر واکنش های ناخواسته دارویی توسط متخصصین و کارشناسان بیمارستان استهبان تشریح شد.

تداخل الکل و آنتی بیوتیک از زبان دکتر سید احسان علوی متخصص بیماری های داخلی بیمارستان استهبان

بطور کلی زمانی که برای درمان هر نوع عفونتی، آنتی بیوتیک مصرف می کنید، نوشیدن مشروبات الکلی حتی به مقدار ناچیز کار عاقلانه ای نیست چرا که می تواند منجر به کم آب شدن بدن، بی خوابی و تقلیل توانایی طبیعی بدن در بازسازی خود شود. بعلاوه برخی آنتی بیوتیک ها با الکل تداخلات خطرناک و گاهی اوقات کشنده ایجاد می کنند. از سویی روی بسته بندی بسیاری از آنتی بیوتیک ها و یا داخل بروشور آنها عبارت “از مصرف الکل بپرهیزید” به عنوان یکی از موارد اخطار دارویی درج شده است. بنابراین قابل درک است که چرا بسیاری از بیماران نگران عوارض جانبی مصرف همزمان آنتی بیوتیک با نوشیدنی های الکلی مثل آبجو، شراب، نوشابه های الکلی و سایر داروهایی که ممکن است حاوی الکل باشند هستند. اما آیا همیشه باید از مصرف الکل در طول درمان دارویی پرهیز کرد؟ و اصلا چرا مصرف الکل همراه آنتی بیوتیک مضر است؟

کدام آنتی بیوتیک ها با الکل تداخل دارند؟ (تداخل الکل و آنتی بیوتیک)

بطور کلی، در طول مصرف این آنتی بیوتیک ها می بایست از مصرف الکل خودداری کرد. (به جز دو مورد آخر که در طول مصرفشان می بایست مصرف الکل محدود شود.)

لیست داروها، تاثیرات و توصیه ها

کوتریموکسازول ضربان قلب سریع، احساس گرگرفتگی یا قرمزی زیر پوست، احساس تیر کشیدن و خستگی بدنی، حالت تهوع و استفراغ در طول مصرف کوتریموکسازول از نوشیدن مشروبات الکلی پرهیز کنید.

مترونیدازول، تینیدازول، سفوتتان واکنش شبه سولفیرام: گرفتگی غیر طبیعی عضلات شکمی، تهوع، استفراغ، سردرد، سرخ شدن پوست. واکنش های فوق با مصرف مترونیدازول موضعی نیز ممکن است ایجاد شود.در طول درمان با این داروها و تا 72 ساعت بعد از آن از مصرف مشروبات الکلی پرهیز کنید.

لینزولیدریسک: ابتلا به فشار خون بسیار بالا را افزایش می دهد که به شدت خطرناک است.از مصرف هرگونه مشروبات الکلی بخصوص نوشیدنی های الکلی حاوی تیرامین مثل آبجو و شراب قرمز پرهیز کنید.

ریفامپین: مصرف همزمان ریفامپین با مشروبات الکلی ریسک ابتلا به مسمومیت های کبدی را افزایش می دهد.در طول مصرف ریفامپین، استفاده از هیچ نوع نوشیدنی الکلی مجاز نیست.

ایزونیازیدریسک: ابتلا به مسمومیت کبدی بخصوص در صورت مصرف روزانه الکل افزایش می یابد.در طول مصرف ایزونیازید از مصرف الکل پرهیز کنید.

سیکلوسرین: ترکیب الکل و سیکلوسرین ریسک مسمویت سیستم عصبی مرکزی را افزایش می دهد. در اینصورت احتمال تشنج وجود دارد.در طول مصرف سیکلوسرین از مصرف الکل پرهیز کنید.

اتیونامید: ترکیب الکل و اتیونامید ریسک مسمویت سیستم عصبی مرکزی را افزایش می دهد. در اینصورت احتمال ابتلا به روانپریشی افزایش می یابد.در طول مصرف اتیونامید از مصرف بیش از حد الکل پرهیز کنید.

وریکونازول: مصرف الکل و وریکونازول به دلیل تاثیراتی که روی متابولیسم کبدی می گذارد می تواند سطح دارو را در خون تغییر دهد. (کاهش یا افزایش) که سبب مسمومیت دارویی و یا اختلال در درمان می شود.در طول مصرف وریکونازول از مصرف الکل خودداری کنید.کتوکونازول مصرف همزمان کتوکونازول با الکل می تواند ریسک ابتلا به مسمومیت کبدی را افزایش دهد و منجر به واکنش شبه سولفیرام شود.در طول مصرف کتوکونازول از مصرف الکل خودداری کنید.پیرازینامیدمصرف همزمان پیرازینامید با الکل ریسک مسمومیت کبدی را افزایش می دهد.الکل در طول درمان با پیرازینامید می بایست با احتیاط مصرف شود.

تالیدومید: در افرادی که اعتیاد به مصرف الکل دارند، پیرازینامید منع مصرف دارد. مصرف همزمان با الکل خطر ابتلا به خواب آلودگی، سستی شدید و گیجی را تشدید می کند.

در طول رانندگی و کار با ماشین آلاتی که نیاز به هوشیاری کامل دارند، با احتیاط مصرف شود.در طول درمان با تالیدومید، مصرف الکل منع و یا محدود می شود.

منظور از پرهیز مصرف الکل، فقط فرم نوشیدنی آن نیست.

در فرمولاسیون بسیاری از داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک (OTC) و داروهای نسخه ای نیز الکل بکار رفته است. شناخته شده ترین این نوع داروها عبارت اند از:

داروهای ضد سرفه (مثلا الگزیرهای اکسپکتورانت، دیفن هیدرامین، دکسترومتورفان)، داروهای آنفولانزا (برخی داروهای تزریقی)، دهانشویه ها
توصیه می شود اگر در طول مصرف آنتی بیوتیک، به پزشک دیگری مراجعه می فرمایید و یا پیش از شروع مصرف هر گونه دارویی که پزشک برای شما تجویز نکرده است برای اطمینان از ایمنی مصرف دارو همراه آنتی بیوتیک، با پزشک یا داروساز مشورت کنید.

عوارض جانبی مصرف همزمان الکل و آنتی بیوتیک چیست؟

یکی از رایج ترین تداخلات الکل و آنتی بیوتیک با عامل آنتی میکروبیال مترونیدازول است.

مترونیدازول آنتی بیوتیکی است که برای درمان گروه وسیعی از عفونت ها از جمله عفونت های معده، روده، پوست، مفصل و ریه استفاده می شود.

مصرف همزمان الکل و مترونیدازول می تواند منجر به واکنش شبه دی سولفیرام شود.

علائم شبه دی سولفیرام عبارت اند از:

تهوع و استفراغ،قرمز شدن پوست،گرفتگی معده، استفراغ، سردردرد، تپش سریع قلب، درد قفسه سینه و تنگی نفس و دشواری تنفس. همچنین با مصرف برخی دیگر از آنتی بیوتیک ها (مثلا سفوتتان که در دسته آنتی بیوتیک های سفالوسپورین است یا تینیدازول که در دسته مشابه مترونیدازول قرار می گیرد)، نیز ممکن است واکنش مشابه رخ دهد. در طول مصرف این داروها و حداقل تا 72 ساعت بعد از قطع مصرف، می بایست از مصرف الکل و فرآورده های الکلی پرهیز شود.

الکل می تواند روی سیستم عصبی مرکزی (CNS) تاثیر گذاشته و سبب کاهش فعالیت های مغز شود. برخی آنتی بیوتیک ها، مثل مترونیدازول نیز منجر به عوارض جانبی موثر روی سیستم عصبی مرکزی (CNS) می شوند. مثلا علائم زیر را به دنبال دارند: خواب آلودگی، احساس سستی، سرگیجه، گیجی

مصرف همزمان الکل با آنتی بیوتیک هایی که روی عملکرد (CNS) مغز تاثیر می گذارند، سبب تشدید عوارض جانبی می شود.

این تاثیرات هنگام فعالیت هایی که نیاز به هوشیاری کامل دارند، همانند رانندگی و برای گروه زیر خطرناک تر است: سالمندان، بیمارانی که تحت درمان با داروهای ضد افسردگی هستند، افرادی که آرام بخش های عضلانی استفاده می کنند. افراد تحت درمان با داروهای ضد اضطراب و ضد تشنج

عوارض جانبی رایج مصرف آنتی بیوتیک عبارت است از:

مشکلات معده مثل تهوع، استفراغ، اسهال و معده درد

که تمام این عوارض با مصرف الکل می توانند تشدید شوند و گاه سبب صدمات جدی به معده می شوند.

آیا الکل می تواند باعث کاهش عملکرد اثرات درمانی آنتی بیوتیک شود؟

بطور کلی الکل، عملکرد آنتی بیوتیک در مبارزه با عفونت را تحت تاثیر قرار نمی دهد، اما مصرف همزمان الکل و آنتی بیوتیک می تواند منجر به عوارض جانبی ناخوشایند گردد. (که پیش تر بررسی شد.) با این حال در برخی موارد نیز مصرف الکل ممکن است غلظت دارو در جریان خون را تغییر دهد، که اثربخشی دارو را تحت تاثیر قرار می دهد. الکل، توسط آنزیم هایی در کبد شکسته می شود. برخی داروها نیز، توسط همان آنزیم ها (یا آنزیم های مشابه) شکسته می شوند. بسته به میزان و دفعات مصرف الکل، ممکن است تغییراتی در این آنزیم ها پدید آید، که کیفیت و روش جذب دارو را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. بطور مثال مصرف مقدار زیادی الکل در مدت زمان کوتاه، سبب مهار برخی آنزیم ها می شود. این بدان معناست که دارو نمی تواند بطور موثر و طبیعی تجزیه شود. به همین خاطر سطح آنتی بیوتیک در بدن ممکن است افزایش یابد (چراکه آنتی بیوتیک کاملا تجزیه و دفع نشده است.) این مسئله ممکن است منجر به تشدید عوارض جانبی و مسمومیت دارویی شود.

از طرفی، زمانی که الکل بطور مداوم مورد سوء مصرف قرار گیرد (مثلا مصرف روزانه الکل که منجر به اعتیاد به الکل می شود) سبب افزایش سطح آنزیم های کبدی می شود. بدان معنا که دارو بیشتر از حد مورد انتظار تجزیه و دفع می شود؛ و سطح آنتی بیوتیک در بدن کاهش می یابد. زمانی که میزان آنتی بیوتیک خون کاهش یابد، ممکن است عفونت درمان نشود و مقاومت آنتی بیوتیکی ایجاد شود. در یک جمله، اثر درمانی مورد انتظار با کاهش سطح دارو اتفاق نمی افتد.

لیست دیگر آنتی بیوتیک های رایج

همه ی آنتی بیوتیک ها با الکل تداخل ندارند، اما توصیه می شود زمانی که بیمار هستید، از مصرف نوشیدنی های الکلی پرهیز کنید. از جمله رایج ترین آنتی بیوتیک هایی که برای درمان عفونت تجویز می شوند می توانبه این موارد اشاره کرد: آموکسی سیلین، آموکسی کلاو، سیپروفلوکساسین، سفالکسین، لووفلوکساسین، آزیترومایسین و کلیندامایسین
 در آخر باید بدانید با وجود اطلاعات درست یا اشتباه در خصوص مصرف آنتی بیوتیک ها، این دسته دارویی یکی از پر نسخه ترین و مهمترین روش های درمان می باشد. بنابراین پرهیز از مصرف آنتی بیوتیک تقریبا غیر قابل اجتناب است. بهترین راه افزایش اطلاعات در خصوص آنتی بیوتیک هاست.

به عنوان توصیه پایانی اگر به هر نوع عفونتی مبتلا هستید: استراحت کنید، مقدار زیاد مایعات بنوشید. (نوشیدنی های غیر الکلی) ودوره درمانی خود را تکمیل کنید./احسان توکلی